Tracing : Rika Krithara

http://rikakrithara.gr/files/gimgs/th-62_log-4_v2.jpg

http://rikakrithara.gr/files/gimgs/th-62_log-1_v3.jpg

RIKA KRITHARA, Tracing
video installation
solo exhibition, Saradopoulos Mills, Peiraias, Athens

Ίχνευση της βίας και της γαλήνης

"I use the world as I find it - as a plan and as chance"
- RICHARD LONG

Text by Dr Lina Tsikouta-Deimezi

Η ρήση του καλλιτέχνη Richard Long, εκπροσώπου της Land Art ταιριαζει στις βίντεο εγκαταστάσεις που παρουσιάζει η Ρίκα Κριθαρά, τα τελευταία χρόνια, αν και ο τρόπος προσέγγισης και η αισθητική μετάπλαση διαφέρουν. Η έκθεση με τίτλο "Ίχνευση" που παρουσιάζει στους χώρους των Κυλινδρόμυλων Κ. Σαραντόπουλου περιλαμβανει τρεις βιντεο- εγκαταστάσεις με προβολές μεγάλων διαστάσεων. Το αντικείμενο των έργων είναι τελείως διαφορετικό και αντιθετικό.

Το πρώτο βίντεο με τίτλο "Επεισόδιο" παρουσιάζει σε αργούς ρυθμούς επεισόδια, σύγκρουση, μια βίαιη συμπλοκή διαδηλωτών. Πρόκειται για τα γεγονότα της Γένοβα τον Ιούλιο του 2001, τραβηγμένα από την οθόνη της τηλεόρασης. Καπνοί κινούνται αργά καταλαμβάνοντας το χώρο. Ανθρώπινες φιγούρες τρέχουν ή βαδίζουν, άλλοτε διαγραφονται καθαρά, άλλοτε θολώνουν και μετατρέπονται σε ασφείς όγκους και πάλι συγκεκριμενοποιούνται.

Η αργή κίνηση βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη βιαιότητα των στιγμών. Μια σκιά αριστερά σε κίνηση πετά κατι, ενω ενας άλλος ανθρωπος με κράνος απομακρύνεται γυρνώντας τη πλάτη στον πρώτο.

Το αργό παιχνίδι των σαθρών και θολων λήψεων δημιουργεί εικαστικά μοτίβα από τυχαία σχήματα και όγκους που βρίσκονται στο διάβα του φακού. Οι άσπρες γραμμές των διαβάσεων, οι όγκοι των καδων του δήμου, τα σήματα της τροχαίας παραπέμπουν σε ένα τοπίο αστικό. Έφιπποι καταστολείς με κρανη, δημοσιογράφοι που καταγραφουν τις σκηνές, φιγούρες με κράνη και μάσκες. Οι φιγούρες γίνονται ογκοι,μάζες που κινούνται. Οι ασαφείς ογκοι καταλήγουν σε κόκκινα φωτεινά σα λάβες ηφαιστείου σχήματα,μέσα σε μαύρα περιβάλλοντα.

Το δεύτερο και το τρίτο βίντεο αφορά λήψεις σε βουνά, σε πολύ γρήγορους ρυθμούς. Το πρώτο ονομαζεται "Ημερολόγιο Καταστρώματος", είναι η ανάβαση στο Βουνό.
Κοντινά πλάνα από χώμα, δένδρα, βράχια, πλαγιές και μακρινά από βουνοκορφές. Φωτεινές κουκίδες, ένας ορειβάτης ψηλά στο βουνό, μέσα στο σκοτάδι του σύμπαντος φανταζει σα σπηλαιολόγος, σαν ανθρακωρύχος με προσαρμοσμένο φως στο κεφάλι. Η καταγραφή μιας χιονοστιβάδας, όπου λευκοί ογκοι, καθαροί, συμπαρασύρουν τα πάντα στη βίαιη πτώση τους. άνθρωπος σε βουνοκορφή, στο ψηλότερο σημείο του ορίζοντα, χιονισμενα βουνά. Κοντινά πλανα από χόρτα και κλαράκια.
Ο μικρόκοσμος και πάλι το άπειρο το συμπαντικό.
Μια κοκκινη κουκίδα, ο ανθρωπος σε βουνοκορφή και άλλες βουνοκορφές στο έπειρο και συννεφα στον ουρανό. Οι γραμμές των βουνών, η εναλλαγή των σχημάτων και των γραμμών στον οριζοντα αποτελούν αναμιφσβήτητα τα πιο ποιητικά σημεία του βίντεο.

Τέλος, Ιχνευτής ονομάζεται το τρίτο βιντεο που παρουσιάζει πάλι την ανάβαση, σε γρηγορους ρυθμούς, ίσως λιγο πιο αργούς απο το δεύτερο, με πολλές παύσεις. Η έννοια της παυσης χρησιμεύει στο να αποφορτίσει από την ένταση της γρήγορης εναλλαγής πλανων και ρυθμών. Μια ήρεμη εικόνα που φερνει ησυχία, ηρεμία και μετη σαφήνεια της αναχαιτίζει την ένταση του συνόλου. Το αργό, σχεδόν καρέ-καρέ πλανο αποτελεί τμήμα του τεχνικού και εννοιολογικού της λεξιλογίου. Ο "Ιχνευτής" ξεκινά με ένα πλανο -δενδρο σε χιονισμένο τοπίο - που τελειωνει μετά από μια κυκλική, σφαιρική, αργή ληψη του χώματος, του εδάφους, του βουνού, για να καταλήξει σε μια εικόνα που διαρκεί, ενός ανθρωπου που κοιτά από ψηλά το φακό. Αναμεσα, εικόνες απο άσπρες πλαγιές, δυο μαύρες φιγούρες στο χιονι, κοντινά, μακρινά πλάνα, τέσσερις άνθρωποι ο ένας πίσω από τον άλλο, πατημασιές στο χιόνι σαν ίχνη της ανοδικής πορείας των ορειβατών προς την κορυφή. Κόκκινη φιγούρα, κοντινές εστιάσεις στα χόρτα, στα θραύσματα βραχων και μια εναλλαγή πιο καθαρά πλάνα από βουνοπλαγιές χωρίς χιόνι.

Οι τίτλοι των έργων προέρχονται απο αγαπημένα αναγνώσματα. Το βιντεο ''Ιχνευτής" καθώς και ο γενικότερος τίτλος της έκθεσης "Ιχνευση", προέρχονται από μια φραση "ιχνευτής του απείρου" του Ταρκόφσκυ, απο το βιβλίο Σμιλεύοντας το χρόνο. Ακόμη, το "Ημερολόγιο Καταστρώματος" σαφώς προέρχεται από τα τρία ομότιτλα έργα του Γιώργου Σεφέρη, σα μια κατάθεση της δυσκολίας προσεγγισης και σαν μια εσωτερική διαδικασία άσκησης και διερευνησης των ορίων.

Οι τρεις ταυτόχρονες προβολές τοποθετούνται οι δυο διαγωνια, ωστε να αλληλοτέμνονανται στο μεγάλο χώρο, και ητρίτηστο κάθετο άξονα του χώρου. Οι δυο που αλληλλοσυμπληρωνονται αφορούν την ανάβαση στο βουνό. Η τριτη αφορά τα γεγονότα της σύγκρουσης. Η διαφορετικότητα του θέματος αντανακλά και μια τεχνική διαφοροποίηση της απόδοσης. Στον μεγαλο χωρο οι εικόνες προβάλλονται στους τοίχους αλλά και σε οθόνες οπισθίας προβολής, ενώ τμήματά τους ξεφεύγουν από τα οριοθετημένα περιγράμματα και πεφτουν στο χώρο.

Γινεται μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ενας "ολικός" χώρος διασταύρωσης εικόνων, ρυθμών, ένα σπάσιμο ροών. Οι ρυθμοι αποτύπωσης έχουν να κνανουν με το ρυθμό του μετρονόμου, αλλά και με την καταγραφή των εσωτερικών ρυθμών και διεργασιων της καλλιτέχνιδας στην απόδοση της επιλεμένης εξωτερικής πραγματικότητας. Ο ρυθμός που υπαγορεύεται από μέσα της είναι άλλοτε αργός και άλλοτε γρηγορος.

Τόσο σε εννοιολογικό, όσο και σε αισθητικό επίπεδο είναι η προσπάθεια κατανόησης των ορίων της, τόσο των εσωτερικών, οσο και των φυσικών. Η σχεση της με το βουνό, η εμμονή της σε αυτό, εχει να κάνει με την απόλαυση που της χαρίζει η θέα του, η κατάκτηση του, η βίωση κοντά του. Ειναι μια άσκηση εσωτερική και μια εκθεση στους κινδυνους του, αλλά και στην εσωτερική σύγκρουση μεσα στην συμπαντική μοναξιά της φύσης.

Συχνά οι ληψεις της βουνοκορφής, των εναλλασσόμενων γραμμών της κοψης του βουνού, πραπεμπει στην προσωπική επιλογή του να περπατάς στην κόψη, του να βιωνεις στα όρια των φυσικών και των ψυχικών σου ορίων.
Η επιλογή των ρυθμών, το γρηγορο και οι παύσεις είναι η βίωση του χρόνου. Του πραγματικού και του υποκειμενικού χρόνου. Οι τελειες γραμμές των βουνών και οι ογκοι τους ικανοποιουν το αισθητικό της κριτηριο τροφοδοτώντας την καλλιτεχνική της δημιουργικότητα. Το βουνό παρουσιάζεται ως σύνοψη ποιητικής αποκάλυψης.

Στο εργο "Επεισόδιο" μεσα από τις εικόνες των διαδηλωτων στη Γενοβα εισάγει την εννοια της σύγκρουσης, την έννοια της βίας τόσο σε εξωτερικό επίπεδο όσο και σε εσωτερικό. Η Ρικα Κριθαρά καταγράφει τις ιδωμένες εικόνες, τις οποιες διαμορφώνει με το προσωπικό της αισθητικό και εννοιολογικό κριτήριο. Η σύγκρουση είναι έντονη.

Η πόλη, το τεχνητό περιβάλλον και οι συγκρούσεις της. Η φύση, το φυσικό περιβαλλον και οι δικές της συγκρουσεις. Η βία, η ηρεμία, εσωτερική και εξωτερική, η επιβεβλημένη και αυτή που προκαλείται, ο υποκειμενικός και ο πραγματικός χρόνος μεσα απο τη θεματογραφία, την τεχνική, τους ρυθμούς και τις εστιασεις, φαντάζει σαν ο εσωτερος κτύπος της Ρίκας Κριθαρά που μας εισάγει στον "ολικό" χώρο της προσωπικής εικαστικής της ιδιοσυγκρασίας.

Δρ Λίνα Τσίκουτα, Ιστορικός Τέχνης
Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου